Kookboekenschrijfster Vanja van der Leeden weet alles over de kracht van eten. In 2022 verscheen Insane, haar meest persoonlijke kookboek. In het nieuwe Italopop gaat ze op culinaire rondreis door Italië. Tijd voor een gesprek, over haar relatie met eten en de balans tussen lekker en gezond.
In je eerste twee boeken, Indorock en Indostok, duik je in de Indische keuken. Italopop gaat over de Italiaanse keuken. In beide culturen weten ze de kracht van eten op waarde te schatten. Hoe zit dat in Nederland, vind je?
“We kunnen zeker wat leren van de moeite die ze dáár steken in lekker eten. Toen ik in Italië woonde, ondervond ik dat iedere dag aan den lijve. Hier trekken we een zak chips open om het gezellig te maken, daar zetten ze de lekkerste hapjes op tafel. Ik chargeer natuurlijk; er zijn ook mensen die wél hun best doen. Toch zit de tijd nemen voor lekker eten minder in onze genen. Terwijl het een heel krachtig instrument is.”
Probeer die kracht eens te duiden.
“Eten is een soort onderhoud van je gestel. Of dat hóórt het te zijn. Zeker als je wat ouder bent, is het cruciaal om goed te eten. Er is steeds meer bekend over de werking van onze darmen; we weten hoe belangrijk die zijn voor de fysieke en mentale gesteldheid. En met goed eten kun je jouw darmflora verbeteren. Daarnaast geeft samen eten gewoon veel voldoening. We zijn kuddedieren en kunnen niet zonder sociale contacten. Wat dat betreft is eten het ultieme bindmiddel.”
De kracht van eten kan zich ook tegen je keren. Dat heb je aan den lijve ondervonden.
“Er is een tijd geweest dat ik alleen maar heel gezond wilde eten. Onder andere vanwege mijn voedselallergieën en eczeem. Ik kon niet ‘zomaar’ iets in mijn mond stoppen zonder me daar schuldig over te voelen. Dat gezonde werd steeds strenger, als een obsessie. Het voelt fijn als je een regime hebt om aan vast te houden, maar dat is niet zonder risico. In mijn geval resulteerde het in een eetstoornis. Het begon met ’s avonds snoep eten, of brood met lekker veel boter. Dat nam zulke vormen aan, dat ik het ook weer uitspuugde. Dit heb ik jaren gedaan. Ik werd onuitstaanbaar voor mezelf en mijn omgeving. Eten moet een feestje zijn, geen kwelling.”
Hoe ben je daar weer uitgekomen?
“Dit gaat niet van de ene op de andere dag. Zoals je ook niet zomaar boulimia krijgt. Dat is een proces van jaren. Het heeft er ook mee te maken dat je niet lekker in je vel zit. Ik zeg altijd: het is een soort cluster fuck, een opeenhoping van problemen waardoor je in een neerwaartse spiraal terechtkomt. Dat maakt het zo lastig om te bestrijden. Op een gegeven moment werden mijn vader én stiefvader ernstig ziek. Toen dacht ik: ik kan me geen eetbuien meer permitteren, omdat ze me nodig hebben. Dat was het begin van het einde. Achteraf is het best wrang dat je het wel voor een ander kunt, maar niet voor jezelf.”
In 2022 kwam Insane uit, je meest persoonlijke kookboek. Met gezonde én lekkere gerechten. Wat wilde je laten zien?
“Ik heb me voor Insane heel erg verdiept in wat nou precies gezond is, en wat niet. Dan blijkt dat je heel veel kunt eten zonder je daar schuldig over te voelen. Dat je helemáál niet zo streng hoeft te zijn. Als je er relaxter instaat, beleef je meer plezier aan het eten en reageert je lijf beter op wát je eet. Ik at bijvoorbeeld nooit gluten zonder schuldgevoelens, nu eet ik gerust een pizza mét gluten. Ik heb geleerd om intuïtief te eten en te luisteren naar mijn lichaam. In Insane wilde ik geen valse beloftes doen over gezond eten, of heel zwart-wit voor de dag komen. Het gaat er nog steeds om dat je gevarieerd eet, met veel groenten en vezels en niet te veel vlees of vis. Dan kun je de mooiste gerechten bereiden; lekker, voedzaam en niet te moeilijk.”
Tot slot: je bent ambassadeur van de Maag-Lever-Darm Stichting. Waarom?
“Klopt. Ik heb recepten ontwikkeld met veel vezels, omdat die goed zijn voor je darmflora. Deze stichting zit heel erg op de preventie van ziekten, daar hoort ook de juiste voeding bij. Met veel groenten, peulvruchten, noten en volkoren en gefermenteerde producten. Maar ik wil niet te belerend zijn. Als je deze gerechten eet, moet je vooral denken: ik zit lekker te eten. En níet: ik zit gezond te eten. Dat is het allerbelangrijkste.”
Uit Served 1 2024.