Volgens universitair hoofddocent Maartje Poelman (Wageningen Universiteit & Research) moet onze ‘voedselomgeving’ op de schop. Een suikertaks heeft zin, maar er is meer voor nodig om het tij te keren.
Poelman is hoofddocent aan de leerstoelgroep Consumptie en Gezonde levensstijl. In publicaties en lezingen spreekt ze vaak over onze ‘voedselomgeving’, en hoe moeilijk het is om gezonde(re) keuzes te maken. Er is te lang ingezet op enkel voorlichting, vertelt ze, maar in de strijd tegen voedingsgerelateerde ziekten is ‘educatie’ alléén niet genoeg. “Daarvoor zijn er te veel prikkels die een ongezonde keuze stimuleren”, vertelt ze. “We worden negatief gestuurd en voor veel mensen is het moeilijk om weerstand te bieden aan de verleidingen. Ik ben niet voor het verbieden van producten, maar de balans is zoek. Vandaar dat we meer moeten sturen op gezonder eten.”
En dat gebeurt nu, vindt u?
“Er is een begin, maar wat mij betreft gaan we nog niet ver genoeg. Obesitas en chronische ziekten zijn complexe problemen, die je niet met één maatregel kunt oplossen. Alleen een Nutri-Score of suikertaks gaat het verschil niet maken. Het gaat óók om de herformulering van producten, hoe we die gezonder kunnen maken, met minder zout, suiker en verzadigde vetten. De afschaffing van BTW op groenten en fruit is nu mogelijk binnen de EU, maar laten we ook kijken naar alle marketing en promoties, onder andere voor kinderen. Bijna 80 procent van de supermarkt aanbiedingen valt niet binnen de Schijf van Vijf.”
Wat zijn eigenlijk de grootste boosdoeners?
“Sterk bewerkte producten met veel suiker, zout en vet, waarbij het vaak gaat om een combinatie hiervan. Tijdens de productontwikkeling wordt er vaak gekeken naar het bliss point, ook wel ‘gelukzaligheidspunt’ genoemd. Dit is het punt waarop de verhoudingen van suiker, zout en vet het meest optimaal zijn en het voor consumenten moeilijk is om te stoppen met eten of drinken. Je ziet dit veel in zoete en hartige producten, zoals chips, snoep en frisdrank. Er komt endorfine vrij, waardoor we ons voor even bevredigd voelen. Tegelijkertijd krijgen we te veel loze calorieën binnen, dit wordt omgezet in vet en extra bloedsuikers. Na een korte energieboost voel je je weer snel moe en futloos. Op de lange termijn kan overconsumptie leiden tot overgewicht, diabetes, kanker en hart- en vaatziekten.”
Heeft een suikertaks zin, denkt u?
“Uit wetenschappelijke studies blijkt dat de suikertaks de suikerconsumptie kan verminderen. Namelijk op twee manieren: de prijs van bijvoorbeeld suikerhoudende dranken wordt hoger, zodat de consument eerder voor suikervrije dranken kiest. Daarnaast stimuleert het de producenten om minder suiker in hun producten te stoppen. Dit blijkt uit onderzoek in het Verenigd Koninkrijk, waar producenten minder belasting betalen op suikervrije of -arme producten.”
We hebben ook suiker nodig toch?
“Suiker is een koolhydraat en ons brein heeft koolhydraten nodig om goed te kunnen functioneren. Het is een bron van energie, maar daarvoor kun je andere producten eten, zoals fruit en brood. De toegevoegde suikers in bewerkte voeding zijn overbodig, die zorgen ervoor dat we teveel suiker in ons lichaam krijgen, met alle schadelijke gevolgen van dien.”
Wat kunnen we doen om ervoor te zorgen dat ‘we’ gezondere keuzes gaan maken?
“We moeten onze voedselomgeving beter gaan inrichten. Daarmee bedoel ik het aanbod van eten en drinken, inclusief de prijs, marketing en samenstelling. Ook moet er meer budget komen voor preventie. Ons zorgsysteem is nog te veel gefocust op behandelen en genezen, in plaats van het voorkomen van ziekten. Voor de meeste mensen is gezondheid erg belangrijk, laat de overheid dan ook het initiatief nemen om onze voedselomgeving te optimaliseren. Met bijvoorbeeld een suikertaks en Nutri-Score, die er nu aan zitten te komen. Een vervolgstap kan zijn om het aantal ongezonde marketingprikkels terug te brengen. Plus om meer balans te brengen in het aanbod van gezonde en ongezonde producten; niet 80/20, zoals het nu is, maar 50/50. Je hoeft de keuzevrijheid niet in te perken, maar er mag wél meer gestuurd worden.”
Tot slot: bent u bekend met de voedselomgeving in de zorg?
“Daar doen we onderzoek naar, samen met de alliantie Voeding in de Zorg. We verzamelen data in ziekenhuizen en zorginstellingen; welk aanbod is er, wat is het beleid en hoe wordt er gestuurd op de keuzes van patiënten, cliënten en medewerkers? Daarnaast onderzoeken we welke maatregelen de zorg neemt om hun voedselomgeving ‘gezonder’ te maken. Nadat alle data verzameld én geanalyseerd zijn, komen we met nog meer aanbevelingen hiervoor. Wordt dus vervolgd!”
Uit Served 2 2022.